“Waarover men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen.”
Ludwig Wittgenstein (1889 – 1949).
In onze manier van communiceren wordt veel aandacht besteed aan de inhoud van de communicatie. We staan minder stil bij het belang van timing en stilte. Om het met een cliché te zeggen: spreken is zilver, zwijgen is goud. In trainingen werk ik veel samen met professionele acteurs om het over het vijffactorenmodel van de individuele verschillen te hebben ( Zie “stress is geen probleem”, Swinnen, Van Halewyck en bekijk ook eens ons aanbod over individuele verschillen).
Inlassen van stiltes
Daarom moet je in een gesprek altijd stiltes inlassen. De stilte heeft te maken met rust, respect en gevoelens. In communicatie heeft stilte vaak met de overdracht van emoties en gevoel te maken.
Stil zijn is een kunst. Stiltes hebben met gevoel te maken hebben. Daarom vinden we zwijgen zo moeilijk. Mekaar aankijken is moeilijk als het stil is. Voor sommigen is stilte in een gesprek zoveel als de dood, de cholera en de pest tegelijk.
Introversie en extraversie: een moeilijk stel
En dan komt ook introversie aan bod. Klassiek zegt men van introverten dat ze zich meer naar binnen richten om energie op te halen. Extraverten vinden hun energie meer in hun omgeving en de mensen rondom hen.
Het één is niet beter dan het ander. Maar er zijn wel ongeveer drie extraverten voor één introvert. In onze westerse wereld wordt de actie en snelheid daarom dikwijls als norm gesteld… totdat de infarcten, maagzweren of andere ziektes de kop opsteken.
En de arme introverten kunnen al helemaal niet meer meepraten, alhoewel ze wel veel te zeggen hebben. Introverten kunnen ook sterk genieten van nadenken, filosoferen, kunst, emoties, indrukken, de natuur… Maar ze geraken ook snel ‘overprikkeld’ en zijn ze nogal “stressgevoelig”.
Introverten hoeven helemaal niet eenzaam te zijn. Introverten letten goed op hun energieniveau. En dat is een groot voordeel. Want stress, burn-out, bore-out, chronisch vermoeidheidssyndroom…het zijn allemaal energieziektes.
Ondertussen weten we ook dat introversie en extraversie twee uitersten zijn van eenzelfde trek in het mens-zijn. De andere trekken zijn gevoeligheid, openheid, altruïsme en nauwgezetheid. Je kunt erg extravert zijn of erg introvert of een beetje van de twee hebben.
Ik dacht dat ik zelf nogal extravert was, maar in bepaalde contexten zoals rumoerige feesten ging dat niet op. Ik loop daar weg. Ik hou echt niet van dat “en dat we toffe jongens zijn”-gevoel. Dus ook de context spreekt mee.
Introverten zijn niet asociaal. Introverten vallen op : ze halen hun energie van binnen, ze worden soms overgevoelig of overprikkeld door allerhande stimuli rondom hen en ze praten graag over . Daardoor houden ze van details en analyseren ze graag.
De weg die informatie aflegt in de hersenen, verschilt. Bij hen komt de informatie komt binnen in de reptielhersenen, gaat dan naar de hypothalamus en zo naar het voorste deel van de thalamus om terecht te komen in het spraakcentrum vooraan in de hersenen. Ze spreken als het ware tegen zichzelf. Dan gaat het naar de voorste delen van de hersenschors waar alle informatie wordt gewikt en gewogen en zo terug naar het langetermijngeheugen en de gevoelscentra achteraan in de hersenen. Informatie is dus gelinkt met zelfspraak, nadenken, opslaan en voelen.
En wat als er een stilte valt?
Ik denk dat zowat iedereen die weinig ervaring heeft met spreken voor een grote groep, angst heeft voor de stiltes in zijn uiteenzetting. Maar ontspan. Jouw publiek ervaart je zwijgen niet als een gebrek aan kennis. Door stiltes in te lassen getuig je van zelfcontrole. Zo kun je een bepaalde passage accentueren en de aandacht van je publiek trekken.
Iedereen weet dat non-verbale communicatie heel belangrijk . Dan spreekt men van oogcontact, houding, intonatie, armbewegingen, kledij. Men staat te weinig stil over het voornaamste in een gesprek: stiltes en timing van de stilte.
Bij elk onderwerp dat wat emotioneel geladen is horen de stiltes erbij. De kleur van een emotie wordt bepaald door de stilte. En dat volgens een bepaalde volgorde. Het is datgene wat je voor de stilte zegt dat telt. Daarna geef je daaraan een kleur en emotionele lading door wat na de stilte volgt.
Zo stuur je een gesprek en zo kunnen de introverten hun gedachten ordenen.
Dus het aantal stiltes wordt bepaald door je publiek en je onderwerp. Ook als iemand een diepe zucht slaakt en een tijdje niets zegt is het goed te zwijgen. Want er gaat wellicht veel om in het brein van je gesprekspartner. Spreek dus nooit om een leegte te vullen. En let ook op de timing van de stilte. Als je een gesprek wil voorbereiden, focus dan niet zozeer op wat je wel wil zeggen, maar vooral wanneer je niets gaat zeggen. En let er op, soms is zwijgen verstandiger. Dat is spannend en geeft een lading aan je dialoog of uiteenzetting. En in die context wordt kleding en lichaamstaal natuurlijk nog belangrijker dan wat men doorgaans beweert. Want die dingen worden nu echt tegen het licht gehouden. Oefen dus het gebruik van de stilte.
Misbruiken: stilte als wapen
Misbruik de stilte niet. Het gaat niet om de macht, het gaat om wat je te zeggen hebt en hoe je het wil zeggen. Stilte is geen wapen.
Mensen uiten hun agressie steeds vaker via stilte: ze negeren een collega, reageren te laat op mails of geven geen informatie door. Zwijgen is een erg pijnlijke vorm van agressie, want hoe kan je je wapenen tegen ¡¦niets¡¦?
Welke vormen van stilte komen het vaakst voor? Onderzoek van Swinnen brengt deze top 5 aan het licht:
- Doen alsof je je collega niet ziet.
- Te laat of niet reageren op mails of telefoons.
- Informatie of rapporten niet doorgeven.
- Wegkijken als je collega je een hand geeft.
- Oogcontact vermijden.
Koude oorlog
Zwijgen wordt door het slachtoffer als erg pijnlijk en vijandig ervaren Want Het is aartsmoeilijk om je te wapenen tegen ’niks’. Dat maakt stille agressie zo verschrikkelijk. De dader kan doen alsof zijn neus bloedt en zeggen: ’het was niet mijn bedoeling’, ’ik heb je niet gehoord’ of ’ik ben het totaal vergeten’. Hij maait het gras weg onder je voeten.” In België is stille agressie nog niet zo’n bekend fenomeen, maar in de Angelsaksische wereld is dit anders. Er komen zelfs rechtszaken van. De vraag is: hoe los je passieve agressie op? Kort gezegd, probeer het probleem op een tactvolle manier bespreekbaar te maken. Zeg bijvoorbeeld: “Ik merk dat je bepaalde informatie te laat doorgeeft. Is er iets? Kan ik iets doen? Je wordt er stil van!”
Aanpak van passieve agressie
- Tact en doorzettingsvermogen
- Luisteren, samenvatten en doorvragen ( LSD)
- Men moet zich in de schoenen van de agressor kunnen plaatsen
- Waarom gedragen mensen zich zo moeilijk? Het kan in sommige gevallen ook een persoonlijkheidsstoornis zijn.
- Is de stilte instrumenteel, een tactiek of eerder een gewoonte van iemand
- Neem het nooit persoonlijk
- Gebruik de juiste denktechnieken om uw persoonlijke integriteit te kunnen bewaren
- Denken heeft inhoud en richting
Daarom moet je in een gesprek altijd een stiltes inlassen. De stilte heeft te maken met rust, respect en gevoelens. In communicatie heeft stilte vaak met de overdracht van emoties en gevoel te maken.
Stil zijn is een kunst
Stiltes hebben met gevoel te maken hebben. Daarom vinden we zwijgen zo moeilijk. Mekaar aankijken is moeilijk als het stil is. Voor sommigen is stilte in een gesprek zoveel als de dood, de cholera en de pest tegelijk.
Oplossingen bij stille agressie
De vraag is: hoe los je deze vorm van agressie intern op? Kort gezegd, probeer het probleem op een tactvolle manier bespreekbaar te maken. Zeg bijvoorbeeld: “Ik merk dat je bepaalde informatie te laat doorgeeft. Is er iets? Kan ik iets doen? Je wordt er blijkbaar stil van” Je moet zelf het initiatief nemen. Want iemand die zijn toevlucht zoekt tot zulke praktijken is vaak niet in staat om zelf de eerste stap te zetten. En ik heb nog altijd veel liever iemand die zegt wat hij op z’n hart heeft, zodat we samen naar een oplossing kunnen zoeken, dan iemand die zich in stilzwijgen hult maar waar de onvrede van afdruipt.
