Darwin heeft de echte functie van stress ontdekt.
Stress zet aan tot vernieuwing en tot leren. Wie zich niet aanpast aan veranderingen in de omgeving sterft.
De evolutie maakt kleine stapjes, maar zet een sprong voorwaarts als er grote problemen opduiken. Dat zou de reden kunnen zijn waardoor aan de rand van de tektonische platen van de aarde de hoogste beschavingen hebben geleefd. Daar moeten de bewoners zich het snelst aanpassen aan wisselende omstandigheden.
Soms worden we gegijzeld door de amygdala. Dit is een deel van het zoogdierenbrein. Vanuit de amygdala vertrekken veel verbindingen naar de prefrontale cortex van het mensenbrein. Dit circuit speelt een centrale rol bij de verwerking van walging en regulatie van angst.
De amygdala legt verbanden tussen informatie die binnenkomt in het brein en koppelt die informatie aan woede of angst. En zet ons aan tot onmiddellijke actie. We worden dan soms gegijzeld door de amygdala. De reactie van de amygdala kan onmiddellijk reflexief gebeuren. De amygdala is te vergelijken met een kraaiennest van een schip. Voortdurend op de uitkijk voor gevaar. En als iemand gevaar waarneemt neemt de amygdala onmiddellijk het gezag over de hersenen over. Die kaping richt alle aandacht op het mogelijk gevaar. We kunnen niet meer flexibel reageren of betrouwen op ons geheugen. We blijven gewoon gefixeerd op gevaar en reageren onmiddellijk met woede of angst. Nu kan de prefrontale cortex niet meer remmen en het brein wil actie. Maar de amygdala maakt soms fouten. Klassiek is de vergissing van een mens die meent een slang te zien en verstijft. Achteraf bleek het een vervormde stok te zijn en geen slang. Maar toch was zijn lichaam verlamd van de angst en hij stond klaar om weg te rennen. Zijn ademhaling ging snel en oppervlakkig, zijn hart sloeg snel en de spieren waren gespannen. In het lichaam worden dan een massa van stresshormonen opgewekt. Dat zijn vooral adrenaline en cortisol. Dit laatste is giftig voor het brein. Het maakt verbindingen tussen de synapsen kapot. Er is dus een minder goede prikkeloverdracht. Mensen die veel te maken krijgen met een amygdala hijacking produceren massa’s cortisol en breken als het ware een stuk van hun synapsen af. Angst breekt een stukje brein af.
De amygdala-kaping is een onmiddellijke emotionele reactie. Daniël Goleman beschreef deze actie in zijn boek “Emotionele Intelligentie”. Er is dan geen remming . Dat geeft een sterke emotie, stress en de productie van grote hoeveelheden van het neurotoxische cortisol. Het denken wordt daarin niet betrokken. De ratio wordt gewoon uitgeschakeld. Het is alsof de man in het kraaiennest een beslissing neemt aan te vallen of snel weg te zeilen zonder de kapitein van het schip te raadplegen.
Dit is te vergelijken met een ontremming en een ernstige overreactie op een gebeurtenis in je leven.
Een wagen op de autoweg rijdt aan een snelheid van pakweg 75 km/uur. Woedend maak je allerlei gebaren naar de onvoorzichtige chauffeur en steek je voorbij. Tijdens de verdere rit realiseer je je dat er nooit echt gevaar heeft bestaan. Waarom dan zo woedend reageren? Even voorzichtig voorbijrijden was voldoende geweest. Waarom ben je zo razend geworden? Je was het slachtoffer van een amygdala-kaping. Iemand maakt een kleine opmerking op je gedrag. Je reageert uitzinnig van woede. Want er was amygdala hijacking.
Waarom gebeurt dan een amygdala-gijzeling?
Dat is nog een overblijfsel van honderdduizenden jaren geleden. Stel dat je dan rustig door het landschap wandelt en plots zie je een sabeltandtijger. En je hebt geen zin om als snoepje te dienen voor dit monster. Dan valt er geen tijd te verliezen. Dan is een amygdala-kaping gunstig.
In het moderne leven is het onwaarschijnlijk dat we hongerige, bloeddorstige beesten tegenkomen. We komen echter wel bestuurders tegen die ons de weg afsnijden, of respectloze collega’s en talloze andere situaties die heel goed kunnen leiden tot de occasionele amygdala-kaping.
Maar nu kunnen we de amygdala-kaping best missen omdat de vrijgemaakte cortisol in dergelijke hoeveelheid zo giftig is. Weet echter dat dit toch kan gebeuren. Plots en overweldigend. Probeer rustig te ademen en een rustig beeld voor de geest te halen. Praat tegen jezelf en probeer de kapitein in je remmend deel van het brein aan de praat te krijgen. Tel tot tien. Want dan zijn de stofjes in je brein in dosis afgenomen. Ga in de schoenen van de andere staan als het een mens is die de kaping uitlokt. Want als je geen remming voelt kunnen jarenlange vriendschappen door een gijzeling definitief kapot gaan. Zeg sorry na de gijzeling. Leer uw emoties kennen en ook de uitlokkende factoren. Nog altijd is een contact met een slang of een spin bij vele mensen aanleiding voor een amygdala-kaping.
Maar er zijn ook andere oorzaken. Zoals mensen die je status aantasten, discussiëren met je of je neerbuigend behandelen. Mensen die je negeren. Onhaalbare deadlines op het werk. De chef die je een uitbrander geeft…
