Door de coronacrisis krijgen we allemaal meer te maken met stress en onzekerheden dan normaal. De polyvagaaltheorie verklaart vanwaar die onaangename gevoelens komen én hoe we er iets aan kunnen doen. Dokter Luc Swinnen legt uit en geeft tips.
“De polyvagaaltheorie bestaat al lang, maar in België komt ze pas sinds kort onder de aandacht”, vertelt Luc Swinnen. Dr. Swinnen is arts, licentiaat in de verzekeringsgeneeskunde en statisticus, hij schreef ondertussen acht boeken en doet al meer dan twintig jaar intensief onderzoek naar stress en burn-out. “De voorbije maanden merkte ik dat veel mensen vreemd reageren op de coronacrisis. Zo neemt huiselijk geweld sterk toe en ontkennen ministers het probleem zelfs. Door de polyvagaaltheorie uit te werken en het onder de aandacht te brengen, wil ik helpen om je angstgevoelens te erkennen én er iets aan te doen.”
Nervus vagus
Om de polyvagaaltheorie helemaal te begrijpen, moeten we eerst het menselijk lichaam beter leren kennen. “Alles begint bij de tiende hersenzenuw in ons lichaam, de nervus vagus”, legt Dr. Swinnen uit. “Deze zenuw loopt door ons hele lichaam, van het hoofd tot in de dikke teen, en is daarom verantwoordelijk voor heel wat belangrijke functies. Ze zorgt ervoor dat we ons ontspannen voelen in tijden van rust en helpt stress te vermijden. Daarom is deze zenuw zeven dagen op zeven en vierentwintig uur per dag op zoek naar gevaar. We voelen ons daardoor soms onnodig onveilig. Denk maar aan bepaalde situaties op het werk. Tijdens een vergadering wordt er niet naar jouw mening geluisterd. Dan kan het zijn dat je stress ervaart en bevriest. Dit is geen gevaarlijke situatie, maar voor het lichaam voelt dat wél zo aan.”
Vechten of vluchten
“Miljoenen jaren geleden bestond het gevaar om ons heen voornamelijk uit wilde dieren en vijanden. Reageren op dat gevaar deden we toen door te vechten of te vluchten. In de loop der jaren zijn ons lichaam en ons gedrag geëvolueerd. We gingen vaker samenwonen in groepen, waardoor we niet meer moesten vechten met of vluchten van onze natuurlijke vijanden. Zo ontstond er een nieuwe vorm van veiligheid, namelijk connectie. Zijn we geconnecteerd met andere mensen, dan voelen we ons veilig.”
Coronatrauma
“Dat alles verklaart waarom we ons sinds het begin van de coronacrisis niet meer veilig voelen. Voordien was connectie een garantie van veiligheid en geluk. Door COVID-19 wordt connectie nu vooral ervaren als een bedreiging. We mogen geen handen meer schudden, kunnen niet knuffelen en zien onze vrienden vaker via videocall dan in het echt. Daarbovenop draagt iedereen in onze omgeving een mondmasker en herkennen we geen gelaatsuitdrukkingen meer. We verliezen onze connectie met anderen en ons brein snapt niet wat er aan de hand is. De mens is een groepsdier, het niet mogen hebben van contact met anderen veroorzaakt bij veel mensen ernstige trauma’s. Professionele hulp is daarom vaak noodzakelijk.”
De polyvagaaltheorie als oplossing
Als we weten dat de vagus nervus verantwoordelijk is voor het gevoel van rust en ontspanning, is het logisch dat we hiervan gebruik moeten maken om stress en angsten een plaats te geven. “Dat kunnen we doen met behulp van verschillende oefeningen. Het belangrijkste wat je kan doen bij het verwerken van een trauma is bewegen! Door de nervus vagus te mobiliseren, zal de stress voor een deel wegvallen. Andere mensen met een trauma helpen, kan je dan weer doen door net niét te vragen naar het trauma zelf, maar wél naar het gevoel dat dat veroorzaakte. Een derde belangrijke factor waarop je kan letten, is je ademhaling. Door de juiste ademhalingsoefeningen toe te passen verdwijnt je trauma natuurlijk niet, maar ze kunnen wel helpen om je angstige gevoelens tegen te gaan. Een goed voorbeeld is de 4-7-8-oefening, waarbij je vier tellen inademt via de neus, vervolgens probeert om je adem 7 tellen in te houden en de lucht daarna in 8 tellen via de mond weer uitblaast. Het is en blijft natuurlijk belangrijk om bij het verwerken van een trauma professionele hulp te zoeken, maar volgens mij is de polyvagaaltheorie een zeer grote hulp waar je nu al mee aan de slag kan.”
Ben je een hulpverlener en wil je meer te weten komen over de polyvagaaltheorie? Of krijg je graag meer tips van Dr. Swinnen om zelf aan de slag te gaan? Op 4, 11, 18 en 25 november organiseert Dr. Swinnen online cursussen en infomomenten. Meer info via www.stressmanagement.be.
Nona Heremans
Gezond.be
https://gezond.be/sos-coronastress-wat-is-de-polyvagaaltheorie/
